KOLORY W RASIE SAMOYED
Wzorzec rasy Samoyed określa trzy warianty kolorystyczne traktowane na równi jako prawidłowe (nie ma określenia "dopuszczalny" przy kolorach innych niż biały). Kolory, które wymienia wzorzec to: biały, kremowy i biały z biszkoptowymi znaczeniami (przy czym podstawowym kolorem musi być biały). Wzorzec nie dopuszcza innych wariantów kolorystycznych, znaczenia na sierści muszą być jednym z odcieni biszkoptu, nie mogą być natomiast bladobrązowe / beżowe.
Na wystawach spotyka się głównie śnieżnobiałe samoyedy lub z niewielką ilością jasnobiszkoptowych znaczeń. Niektórzy hodowcy uznają kremowe i biszkoptowe psy za mniej wartościowe, uważają za niepotrzebne w hodowli i twierdzą, że szczenieta z biszkoptem im się nie rodzą, a jeśli się rodzą - jest to dla nich tak ciężkie do przeżycia, że twierdzą, że wybieli się z wiekiem ;)
Czy naprawdę nie śnieżnobiałe osobniki są czarnymi owcami hodowli, skoro wzorzec dopuszcza trzy warianty na równi?
PIERWSZY SAMOYED NIE BYŁ BIAŁY
czyli trochę historii
Prace hodowlane nad rasą zapoczątkowano w Anglii. Pierwszy samoyed zaimportowany do Brytanii został zakupiony w Archangielsku w 1889 roku przez panią Kilburn Scott. Obecnie uważa się, że Sabarka miał wlewkę krwi rosyjskiej. Był to pies brązowy z białymi znaczeniami na piersi, łapach i ogonie. Dał on początek hodowli państwa Scott wraz z importowaną kremową suką WHITHEY PETCHORA. Ich potomstwo także nie było śnieżnobiałe. Z miotu tego pochodzą - czarny PETER OF GREAT i jego brązowa siostra NEVA, używane dalej w hodowli, która dążyła do uzyskania białych osobników.
Dopiero NEVA, pokryta czysto białym psem o imieniu MUSTI (importowany w 1894r przez właścicielkę Nevy) wydała na świat szczenięta, które pomogły zapoczątkować selekcję hodowlaną nastawioną na kolor biały. W następnych pokoleniach urodziło się mnóstwo biszkoptowych szczeniąt, późniejszych championów.
W książce "ALL About The Spitz Breeders" wydanej w 1978r. autor - David Cavill pisze o hodowli Samoyedów w Anglii:
"Pierwsze samoyedy importowane do Anglii były różne w typie i w ówczesnych latach dane na ich temat były niewielkie, jak również nie przechowywano ich dokumentacji. Pan i pani Kilburn Scott (Ernest Scott i Clara Kilburn Scott) byli całkowicie odpowiedzialni za rozwój rasy i nie mogli zrozumieć, dlaczego niektóre ze skojarzeń psami importowanymi i mającymi wlewkę krwi psów z Rosji, czy Ostiak, dawały psy czarne , lub łaciate (białe z czarnym) i chociaż kolor biały, lub biszkoptowy/kremowy jest z pewnością dominujący, to wiele tych pierwszych wystawianych samoyedów było czarne, lub kolorowe."
Międzynarodowy sędzia kynologiczny - Ewa Szeliga Szeremeta (PL) w swej monografii dotyczącej rasy Samoyed pisze:
"(..) Kontynuując temat odnośnie koloru, to chcę wyjaśnić, że czysto białe samoyedy kojarzone z czysto białymi dawały w 3 lub 4 pokoleniu "martwy" biały włos i olśniewająco biały, z którego rasa ta jest tak dobrze znana, ale niestety stopniowo zanikający. Trzeba niekiedy używać do hodowli psów kremowych, czy z odcieniem biszkoptowym, żeby utrzymać blask, chociaż na ringach rzadko jest widać psy o takich umaszczeniach, mimo, że są one w pełni akceptowalne i mają swój urok. Odnośnie koloru p. Kilburn Scott zawsze utrzymywała, że psy o umaszczeniu kremowym, czy biszkoptowym są niezbędne w każdym planie hodowlanym, w celu osiągnięcia i utrzymania ich odporności i wytrzymałości."
W artukule z Dog World z kwietnia 1972 można znaleźć takie informacje na temat historii oraz wagi koloru w rasie:
"Gdy psy Samojedów z rejonów odizolowanego kręgu arktycznego znalazły się w centrum zainteresowania współczesnej historii (około 1900r), była to rasa kolorowa. Kolory wahały się całą gamą od śnieżnobiałego poprzez kremowy i beż, aż po kolor gorąco biszkoptowy. Odcienie kremowe i biszkoptowe przeważały w umaszczeniu rasy.
Ponieważ było kilka doskonałych i wyróżniających się psów tej rasy o połyskująco białym kolorze, a także z powodu, iż był to wspaniały i niezwykły kolor w porównaniu do wielu ówczesnych brązowych ras psów oraz indywidualne preferencje doprowadziły do planu hodowlanego na osiągnięcie jak najjaśniejszych i jak najbielszych możliwie odcieni. Zaskakujący był jednak fakt pojawienia się po kilku pokoleniach śnieżnobiałych/białych psów zdegenerowanego pigmentu. Nosy, wargi i powieki stały się brązowe, a w dalszych pokoleniach różowe. Kolor oczu stał się jaśniejszy, a jeśli tego typu dobór hodowlany był dalej utrzymywany, pojawiał się albinizm.
Stwierdzono wówczas, iż psy o odcieniach kremowych oraz biszkoptowych są niezbędne nie tylko dla zachowania pigmentu, ale także innych cech rasy. Biszkoptowe psy najczęściej niosą twardszą strukturę włosa z odpowiednio srebrzystymi końcówkami włosa. Śnieżnobiałe/białe psy tym szybciej zmiękczały włos i zmieniały jego strukturę, im dalej w rodowodzie były kremowe i biszkoptowe psy.
Inną ciekawą cechą biszkoptowych psów było to, że nie dawały wyłącznie biszkoptowych szczeniąt. Zdarzały się szczenięta o najczystszej bieli z wyraźną czarną pigmentacją i oczami oraz twardszą szatą właściwą dla tej rasy! Jak wiadomo, ciemniejsze oczy i twardy włos okrywowy były niezbędne dla przetrwania w surowym środowisku północnej Arktyki, gdzie ostre światło jest bolesne dla oczu, a miękka szata absorbuje wilgoć i doprowadza do bardzo szybkiego śmiertelnego wychłodzenia. Funkcje koloru nie są więc dla tej rasy wyłącznie estetyczne.
Jaki był wynik tych ustaleń na temat roli biszkoptowego koloru? Było to określenie kolorów Samoyeda jako biały, kremowy, biszkoptowy lub biało-biszkoptowy we wzorcu rasy.
Dzisiejszy wzorzec nadal mówi o tych kolorach, ale w ringach widać tylko kilka Samoyedów w tym kolorze. Świadomie lub nieświadomie, bądź przez niewiedzę, sędziowie wykazują uprzedzenie do wobec kolorów innych niż czystobiały.
Dziś kremowy pies nie jest niczym niezwykłym, ale rzadkie ciemniejsze odcienie zanikają. Psy o prawdziwie gorącym biszkoptowym kolorze mają najczęściej kolor ograniczony do uszu, głowy lub końcówek włosa na ciele."
TROCHĘ GENETYKI
czyli nasz biały Samoyed nie do końca jest biały
Na angielskiej stronie dotyczącej genetyki psów - http://www.doggenetics.co.uk można przeczytać o genetyce koloru Samoyeda:
"W testach genetycznych Samoyeda uznano je za homozygotę recesywną dla obu kolorów: recesywny czerwony i recesywny czarny. Niektórzy genetycy (jak chociażby Sue Ann Bowling) sugerują, że to połączenie sprawia, że kolorem stałym jest biały. Byłoby to możliwe, gdyż recesywny czerwony zatrzymuje psa w produkcji eumelaniny (czarny pigment), a recesywny czarny blokuje produkcję phaeomelaniny (czerwony pigment) na sierści. Wynikiem byłby pies, który nie produkuje żadnego pigmentu na sierści, więc byłby całkowicie biały (ale z w pełni wypigmentowanym nosem, ponieważ recesywny czerwony wpływa tylko na szatę, nie na nos, oczy itd.). Jest to na pewno interesująca teoria, ale istnieje kilka zastrzeżeń. Po pierwsze, niektóre samoyedy mają biszkoptowe znaczenia, niewielkie kremowe łaty, a czasem są całe kremowe. Nie byłoby to możliwe, jeśli pies nie produkowałby phaeomelaniny, ponieważ kolor kremowy jest wersją bardzo rozcieńczonej phaeomelaniny. Ta zmiana sugeruje, że biały kolor Samoyeda jest po prostu rozmyciem i to nie ze względu kombinacji recesywnego czerwonego i recesywnego czarnego. (...)
Po drugie, stały biały występuje u takich ras, które zdecydowanie nie noszą genu recesywnego czarnego.(...) Sznaucery białe są przykładem. Kremowy kolor nie występuje w tej rasie (choć biały ma często odcień kości słoniowej), więc w pewien sposób są lepszym przykładem czystego białego niż w przypadku Samoyeda. Sznaucery są znane jeszcze z tego, że są nosicielami dominującego czarnego, nie recesywnego. Nie ma możliwości, że noszą "ukryty" czarny recesywny, ponieważ mają tylko geny at i aw na lokusie A (a, który jest recesywnym czarnym znajduje się także na lokusie A).
Ogólnie rzecz biorąc, choć wydaje się sensowne, że recesywny czarny/recesywny czerwony pies byłby czysto biały, nie ma dowodów na to, że ta kombinacja genów jest w rzeczywistości odpowiedzialna za kolor Samoyeda. Wydaje się bardziej prawdopodobne, że jest to po prostu skrajnie rozcieńczona phaeomelanina (czerwień) na recesywnie czerwonym psie."
Międzynarodowy sędzia kynologiczny, weterynarz i wieloletnia hodowczyni Samoyedów w Polsce, Anna Jaśkiewicz (hodowla Chatanga) na swej stronie internetowej pisze:
"Kolor samojeda to biały i biały z biskwitowymi znaczeniami zwłaszcza na uszach, czy też czubku ogona w tak zwanych centrach pigmentacji. Często wraz z większą ilością znaczeń idzie w parze lepszy gatunek włosa. Samojed jest bowiem psem pod względem genotypowym łaciatym, jest homozygotą recesywną. Biały kolor to biała,duża łata pokrywająca całego psa. Ciemne pozostają powieki i oczy, nos i wargi."
DZIEDZICZENIE KOLORU W RASIE SAMOYED
czyli kolejna teoria
Ogólnie dziedziczenie koloru warunkowane jest przez geny z 10 Locci. Najprawdopodobniej w samojedach występują allele w locus C i S i to one warunkują, jaką maść uzyska pies. Geny w locus C odpowiadają za wydzielanie melaniny we włosie, natomiast te w locus S za występowanie białych łat.
U samojedów, bez względu na to czy są biszkoptowe czy białe, nie ma alleli najbardziej dominujących z pośród alleli z tej grupy czyli zwykłych alleli C. Odpowiadają one za pełną intensywność wydzielanego barwnika. W tym locus występują u samojedów jedynie allele Cch oraz Ce. Cch jest dominujący względem Ce.
Cch jest to allel wpływający na rozjaśnienie koloru występującego we włosie czyli za blokowanie feomelaniny. Występuje on w parze alleli w przypadku psów całkiem biszkoptowych, biało biszkoptowych i kremowych.
W przypadku psów biszkoptowych spotykają się w jednym loci dwa allele Cch. Wygląda to następująco CchCch. To, jak ostatecznie będzie wyglądał pies biszkoptowy, w dużej mierze zależy od genów z locus S i najprawdopodobniej innych genów (nie poznanych do teraz), jak też indywidualne właściwości osobnika. Taki pies może być jednolicie biszkoptowy lub też może mieć przejaśnienia (jakby kolor się wypłukiwał) na podbrzuszu, okolicy pyska, na zgięciach łap, w pachwinie, u nasady ogona czy szyi. Trzeba zaznaczyć, że rozjaśnienia te mogą wyglądać nawet na białe, ale jedynie fenotypowo. Genotypowo to nadal będzie pies biszkoptowy. Taki pies w zależności od dobranego partnera swojemu potomstwu będzie przekazywał tylko allel Cch czyli może dawać psy biało biszkoptowe i kremowe. Oczywiście cały czas rozpatrujemy to w kwestii genetyki, bo może się zdarzyć że po takim psie urodzi się genetyczny biszkopt o prawie białym umaszczeniu albo pies łaciaty o takim zasięgu łat, że biszkopt będzie niedostrzegalny.
Ce jest to gen bardzo typowy własnie dla samojedów. Odpowiada on za ograniczenie wydzielania melaniny bez wpływu na pigment nosa, oczu, opuszek łap czy pazurów.
W przypadku psów kremowych w parze ustawiają się allele CchCe czyli pies będzie dziedziczył biszkoptowe umaszczenie (bo allel Cch jest dominujący) ale produkcja melaniny we włosie będzie ograniczona. Taki pies w zależności od doboru partnera może dać szczenięta genotypowo biszkoptowe, kremowe lub białe.
Psy białe są homozygotami CeCe, czyli nie posiadają genu biszkoptowego umaszczenia, ale - co ciekawe - pies genetycznie biały wcale nie musi być czysto biały, gdyż gen Ce nie hamuje całkowitego wydzielania melaniny a jedynie go ogranicza. Psy białe w zależności od doboru partnera mogą dawać psy genetycznie kremowe lub białe.
W przypadku psów biało biszkoptowych mogą występować dwie kombinacje w locus C: CchCch lub CchCe, a zasięg łaciatości warunkowany będzie dopiero przez allele w locus S.
U samojedów w locus S występują dwa rodzaje alleli dominujący S (czyli brak łaciatości) lub Sw czyli występowanie dużych łat.
W zależności od tego jakie allele ustawiają się w pary w locus S i wcześniej opisanym C taki będzie wygląd psa. W przypadku biszkoptów (CchCch) może występować w locus S albo dwa allele S i wtedy pies nie wykazuje białych plam (ale rozjaśnienia jak najbardziej tak a przypomnę, że gen Cch może rozjaśniać kolor włosa nawet do białego) lub SSw i w takim przypadku łaty mogą występować lub nie (np. strzałka a nosie, biała kryza, krawatka). Osobnik biszkoptowy SSw z biała suką może dać fenotypowo białego psa, genotypowo jednak będzie on nadal biszkoptowy lub biało biszkoptowy.
Identycznie rzecz się ma w przypadku psów kremowych.
Największa różnorodność w konfiguracji genów występuję w przypadku psów białych CeCe - taki pies może być SS, SSw albo SwSw. SS czyli może nie posiadać wcale łat a kolor jego sierści będzie uwarunkowany tylko tym, w jakim stopniu hamowane jest wydzielanie melaniny. Czasem taki pies może do złudzenia przypominać psa biszkoptowego, mimo iż nie posiada w swoim genotypie genu odpowiedzialnego za biszkoptowe umaszczenie. Osobnik SSw może łat nie posiadać, jednak potomstwu może przekazywać gen łaciatości. Natomiast Sw sam jest łaciaty i allel łaciatości będzie przenosił na potomstwo.
Psy biało biszkoptowe zawsze będą posiadały w locus S parę SwSw, więc same będą łaciate i taki też allel będą przekazywały potomstwu. Ostateczne o umaszczeniu szczeniąt decydować będzie drugi allel pochodzący od partnera.
Jak widać powyżej bardzo ciężko jest ustalić jakiej maści mamy samojeda patrząc jedynie na jego maść. Trudno również mówić o wykonaniu testów genetycznych własnego psa, ponieważ nie są one prowadzone na szeroką skalę. Możemy jednak mądrze wybierać partnerów i oceniać potomstwo, gdyż to właśnie na jego podstawie możemy wywnioskować, jakie geny tkwią w naszym psie. Pomocne może okazać się również ocenienie rodziców i dziadków oraz ich rodzeństwo.
STANOWISKO ZWOLENNIKÓW BISZKOPTU
Na świecie jest wielu hodowców, którzy odrzucają ideę wykluczenia kremowego koloru i biszkoptowych znaczeń sierści z hodowli. Podkreślają zalety wynikające z używania w hodowli psów o nie czystobiałej sierści - psy te zwykle mają - a co za tym idzie - przekazują mocniejszy pigment potomstwu niż psy śnieżnobiałe.
Niektórzy hodowcy twierdzą, że wyeliminowanie biszkoptu z całej linii może prowadzić do negatywnej zmiany struktury włosa i jego jakości. Zwracają także uwagę, że często braki pigmentu, zimowy nos i tzw. "Dudley nose" idą w parze z liniami śnieżnobiałymi, w których wyeliminowano psy o kremowej lub biszkoptowej sierści.
Na stronie hodowli Shadow-Wood w "notesie hodowcy" można znaleźć:
"Znasz te piękne białe psy, które kojarzą się z nazwą Samoyed? Jeśli to jest wszystko co możemy stworzyć i wyhodować, to jesteśmy w tarapatach. Pamiętaj, że samoyed to także kolor kremowy i biszkoptowy, chociaż niewiele ich widzisz. Zarówno hodowcy, jak i sędziowie preferują biel, choć wzorzec razy pozwala na inne kolory.
Więc co? Cóż, wygląda na to, że po kilku pokoleniach hodowlanych tylko od białego do białego, zaczynamy tracić inne cechy: czarne nosy, wargi, powieki i twardy włos okrywowy, który umożliwia przetrwanie w warunkach arktycznych. Jakoś biel z różowymi punktami nie jest tym, czego wymaga wzorzec."
Na stronie amerykańskiego klubu rasy Samoyed znajduje się informacja:
"Większość samoyedów jest dziś biała, choć kolorowe są bardzo cenne dla rasy, ponieważ mają one grubszy, sztywniejszy, bardziej stojący włos i dają piękny srebrny połysk, którego pozbawione są niektóre psy, hodowane zbyt długo z daleka od koloru. Niezwykle czarny pigment jest oczywisty u kolorowych psów".
Co ciekawe, odmiennie do wzorców europejskich, amerykański wzorzec AKC Samoyeda dopuszcza na równi z białym, kremowym i białym ze znaczeniami także kolor czysto biszkoptowy, bez dodatku bieli.
BISZKOPT, POMARAŃCZ I BEŻ
interpretacje kolorów i wzorca.
Oczywiście, jeśli ktoś chce się przyczepić, to powód znajdzie. Są więc hodowcy, którzy będą upierać się, że wszystko co ciemniejsze od ecru to pomarańcz i wg nich wada, a wszystko co o ton mocniejsze od ecru to beż, czyli kolor wadliwy. Szukając jednak informacji na temat kynologicznych określeń maści dowiadujemy się, iż: "Biszkoptowy - kolor od kremowego po rudy; termin stosowany m.in. u labradorów". Pod pojęciem "biszkoptowy" mamy więc szeroką gamę kolorystyczną - wzorzec nie określa czy pies może mieć znaczenia jasno-biszkoptowe, bliższe kremowego czy intensywnie biszkoptowe, bliższe rudemu. Istnieje szerokie pole do interpretacji tego zapisu, historia jednak pokazuje, że nawet samoyedy z intensywnie biszkoptowymi znaczeniami mogą odnosić sukcesy wystawowe i być doceniane w kynologii.
Na stronie hiszpańskiej hodowli Samoyedów de Villaodon, prowadzonej od 1986 roku przez międzynarodowych sędziów kynologicznych można znaleźć zdjęcia przykładowych biszkoptowych znaczeń, prawidłowych według wzorca:
 |
 |
 |
Dlaczego więc biszkopt jest wciąż dyskryminowany w hodowli, a na biszkoptowe psy na wystawach niejednokrotnie krzywo się patrzy?
Dlaczego biszkoptowy pies nie przykryty toną pudru dostaje niejednokrotnie niższe oceny na wystawach?
Moda? Niewiedza?
Opracowanie: Paulina Adamska, hodowla The Glow Of The Snowy Star oraz Urszula Szymkowiak, hodowla Give Me a Paw.
Chcesz dodać coś od siebie? Masz pytania? Zapraszamy do wątku z artykułem na forum MójYed: KOLORY W RASIE SAMOYED.
Bibliografia:
http://dogutti.matagiinu.pl/monografia/samoyed.pdf
http://www.doggenetics.co.uk
http://www.villaodon.com/StandarFCIIngles.htm
http://www.samoyedclubofamerica.org/sca/sam_u/samoyed.html
http://www.shadow-woodsams.com/thesammybreed.html
http://chatanga.bestinshow.pl/
http://www.russiandog.net/how-do-you-tell-if-a-samoyed-puppy-will-grow-up-to-be-pure-white.html
http://www.showdog.com/breeds/genetics.aspx?breed=Samoyed