HISTORIA RASY SAMOYED
Samoyede - Ludzie i ich psy
Wczesna historia
Ludność Samoyede stanowiły azjatyckie grupy o koczowniczej tradycji. Tradycyjnie mówili w języku Uralic – Samoyedic, który jest związany z językami ugrofińskimi (Finno – Ugric). Samoyedowie byli prawdopodobnie Mongoloidzkiego pochodzenia. Prawdopodobnie rozpoczęli migrację z północnego wschodu w późnym plejstocenie, kiedy wielu innych Mongoloidzkich koczowniczych myśliwych wyruszyło we wszystkich kierunkach świata.
Ludy Samoyede fizycznie charakteryzowali się niskim wzrostem, żółtawo białą skórą, wysokimi kośćmi policzkowymi i prostymi lub zapadniętymi nosami. Tworzyli struktury społeczne złożone ze wspólnych polowań, opieki nad dziećmi, przynoszeniu żywności dla tych, którzy nie mogli polować. Wspólnie troszczono się o rannych, wspólnie przechowywano żywność. Czas spędzali wspólnie. Komunikacja składała się z języka werbalnego i języka ciała. Polowali praktycznie na samych dużych roślinożerców i zajmowali się rybołówstwem.
Obecnie żyje mniej niż 50 tys. Samoyedów. Mówią po rosyjsku lub turecku . Te zasadniczo dwie grupy są określane Nieńcami (Nentsy) i Eńcami (Entsy).
Migracja Samojedów do obecnego miejsca ich bytowania rozpoczęła się krótko po czasach Chrystusa w pierwszym tysiącleciu. Miejscem tym stał się Półwysep Tajmyr, między rzekami Jenisej i Olenek. Półwysep ten znajduje się w północno – zachodniej Syberii . Jest to najbardziej wysunięta na Północ część kontynentu.
 |
 |
We wczesnej historii Samojedów podczas migracji żyli oni głównie dzięki polowaniom na renifery w dużych stadach. W tundrze renifer stanowił ich główne źródło pożywienia. Z czasem Samoyede stopniowo zmieniali się z myśliwych – zbieraczy w pasterzy, ponieważ udało im się niejako udomowienie reniferów. Pomimo tego, Samoyede wraz ze swoimi reniferami, nadal przemieszczali się trudnymi szlakami migracji z tundry do lasu i ziem. Renifery zużywały duże ilości mchu reniferowego, dlatego musiały przemieszczać się po terenach, gdzie ten mech występował.
Samoyedowie przestawili się z polowania na renifery na pasienie reniferów. Renifer stał się wtedy symbolem bogactwa i statusu.
Ludy Samoyede znani byli ze swoich białych psów Bjelkiers. Po rosyjsku psy te nazywano Voinaika co oznaczało liderujące lub chroniące, polujące i wojenne psy (war dogs). W ówczesnych czasach Lapończycy preferowali czarne psy, ponieważ kontrastowały na tle śniegu i były łatwiejsze do zauważenia. Obecnie znamy te psy jako Lapphundy. Eskimosi mieli swoją własną rasę pochodną, nazywaną obecnie Siberian Husky. W Ameryce Północnej psy te stały się Alaskan Malamutami (od nazwy plemienia Eskimosów). Natomiast Samojedowie mieli swoje Bjelkiers.
 |
|
Psy Bjelkier (tak jak i niektóre inne rasy północne) są stosunkowo nietknięte przez praktyki hodowlane ludzi i są najłatwiejsze do powielenia. Są bardzo zbliżone do swoich dzikich przodków – wilka, niczym pierwsze psy, które w epoce polodowcowej zaczęły żyć z ludźmi.
Z czasem Bjelkiers zaczęły ciągnąć ładunki i sanie . Później okazało się, że pasienie udomowionych reniferów stało się czymś naturalnym dla Bjelkiers. Bjelkier mógł więc polować, ciągnąć, pasać stada - sprawdzał się we wszystkim i miał z tego satysfakcję.
Pomimo tego, że w niektórych plemionach Samoyede, które były nastawione na kulturę reniferów, Bjelkiers stanowiły łatwy surowiec do jedzenia i odzieży, psy te zyskały szczególne miejsce w kulturze oraz w kwaterach ludu Samojedów. .
Wewnątrz domostw pozostawiono Bjelkiers pełną swobodę ruchu, ponieważ był łagodny i sympatyczny. Był zaufaną niańką dzieci Samojedów. A kiedy było to konieczne, grupa kilku Bjelkiers (waga Bjelkier to średnio 60 funtów), potrafiła odstraszyć nawet niedźwiedzia polarnego, ważącego 1500 funtów.
Odkrycie
W czasie XVII i XVIII wieku Rosjanie rozpoczęli odkrywanie Syberii i uznali zalety Bjelkiers. Swoim pięknem zyskał uznanie carskiej rodziny i z czasem stał się cennym darem wśród europejskiej szlachty. Zyskał status królewski i został objęty ochroną przed obcymi. Rosjanie szybko zauważyli też wartość użytkową w ciągnięciu sań wśród poborców podatkowych i odkrywców Syberii. Jednak reputacja wśród badaczy dopiero miała osiągnąć punkt kulminacyjny.
Rosjanin Alexander Trontheim był agentem w procedurze pozyskiwania Bjelkiers dla rosyjskiego rządu. Norweg imieniem Fridtjof Nansen (profesor siedmiu kierunków na Uniwersytecie w Norwegii) słyszał wcześniej o Bjelkiers i zatrudnił Trontheima do zdobycia kilku psów dla siebie.
Norweg poszukiwał najlepszych metod do swoich prac, poszukiwał także najlepszych psów do pracy w tych trudnych warunkach. Decyzja o wyborze Bjelkiers była słuszna. Nansen poświęcił mnóstwo czasu i wysiłku do eksploracji Arktyki. Podczas choroby był skazany na przeprawę kajakiem ze swoimi 28 Bjelkiers do Bieguna Północnego (1895). Próba nie powiodła się i żaden pies nie wrócił. Pomimo tego, Nansen docenił potencjał Bjelkiers i wielokrotnie chwalił rasę innym badaczom.
Brat króla Włoch – Księcia Abruzzi – Luigi Amadeo był również bardzo wpływowy. Szukał rady u Nansena, który poradził mu Bjelkiers jako przykład optymalnego psiego zaprzęgu. Podczas swojej wyprawy używał 120 Bjelkiers zdobytych przez Trontheima.
Oczywiste, że wczesne wyprawy były bardzo brutalne dla Bjelkiers. Wiele zginęło niepotrzebnie, ponieważ badacze nie rozumieli anatomii i fizjologii psów. Robili rzeczy, które narażały psy na niebezpieczeństwo (ucinali ogony, przez co psy zapadały na zapalenie płuc; strzygli futro, przez co psy zamarzały). Kanibalizm był częstą metodą karmienia psów. Nansen karmił silniejsze psy słabszymi, zamiast wziąć im jedzenie lub zapolować na foki.
Bardziej przyjemną stroną Bjelkiers było to, że miały zupełnie inne usposobienie niż Husky i Psy Grenlandzkie – były bardzo miłe dla odkrywców i zdobywały bardzo pozytywne komentarze jako psy zaprzęgowe wśród badaczy.
 |
 |
 |
Roald Amundsen, inny Norweg, w 1911 roku odbył podróż o długości 1860 mil w 90 dni na Południowy Biegun. Użył 52 psów Bjelkiers do ciągnięcia 4 sań. Pierwszym zwierzęciem na Biegunie Południowym był Bjelkier Amindsena – lider jego zaprzęgu o imieniu Etah (14.12.1911). Ekspedycję przeżyło 12 psów.
Po powrocie do bazy psy zostały oddane dla innych badaczy, a niektóre wysłano do Anglii.
We wszystkich badaniach Arktyki brały udział Bjelkiers, z wyjątkiem wyprawy Roberta Scotta, który używał koni jako środek lokomocji. Pomimo tego, Scott zabrał 33 Bjelkiers, niektóre z kopiowanymi ogonami. Z powodu braku ogonów, którymi psy mogły przykryć sobie nocą nosy, psy zmarły na zapalenie płuc w przeciągu trzech tygodni. Gdy psy Scotta zginęły, sześciu członków jego ekipy ciągnęły sprzęt na Biegun Południowy. W swoim pamiętniku przed śmiercią napisał, że gdy dotarł na Biegun, znalazł ślady łap i norweską flagę. Amundsen przybył na miesiąc przed nim. Podłamany psychicznie i fizycznie Scott zmarł w drodze powrotnej.
Obecnie prawie każdy Samoyed ma przodków, którzy byli wykorzystywani do odkrywania Arktyki i Antarktydy.
Początki rasy w Europie
W Anglii, pan Ernest Kilburn-Scott stał się ważnym działaczem na rzecz rasy poza Syberią. Psy zdobył od badaczy, a niektóre bezpośrednio przywiózł z Syberii. Ze swą pozycją Królewskiego Towarzystwa Zoologicznego, miał możliwość towarzyszenia w wyprawie do Archanielska w 1880 roku, gdzie ładny puchaty szczeniak przyciągnął jego uwagę. Po powrocie do domu postanowił nabyć więcej tych białych psów. Propagował rasę w Anglii i wystawiał swoje psy na angielskich wystawach. Anglicy pokochali śnieżnobiałą i biszkoptową szatę, odrzucili natomiast kolor czarno – biały i inne. Bjelkier zaczął karierę jako ciekawostka z Syberii, lecz swoim pięknem i usposobieniem wyniósł się na ulubieńca wpływowych.
Kennel Club początkowo zgodził się na pokazywanie psów w klasie ras obcych. W roku 1909 Kilburn-Scott założył klub rasy Samoyede. Nazwa Samoyede stała się nazwą oficjalną poza Syberią, a pan Kilburn-Scott stał się całkowicie odpowiedzialny za rozwój rasy. W roku 1909 opracował też pierwszy wzorzec rasy, dostępny na forum MójYed TUTAJ.
W roku 1912 Kennel Club uznał, że Samoyede może być pokazywany w ogólnej klasyfikacji. Bjelkier został oficjalnie uznany jako osobna rasa na Zachodzie.
W roku 1923 Angielski Kennel Club usunął końcowe „e” z nazwy, pozostawiając nazwę Samoyed. W roku 1947 uczynił to samo Amerykański Kennel Club. Wkrótce nazwa stała się powszechna.
Wymowę zmieniono z Sahm-uh-yed (język ojczysty) na angielską wymowę Sahm-oid.
Bliski wyginięciu
Rasa została prawie doszczętnie zgładzona po upadku rosyjskiego cara po I Wojnie Światowej (1917), gdy komuniści przejęli władzę w Moskwie (Rewolucja Rosyjska). Wierzono, że szybki rozwój technologii pomoże wprowadzić kraj w XX wiek. Psy zaprzęgowe uznano jako przeszłość i przeżytek i postanowiono zamienić je pojazdami silnikowymi.
Z ogromnym okrucieństwem rosyjscy przywódcy nakazali rzeź wszystkich psów zaprzęgowych. W północnych regionach Rosji rozkaz został zrealizowany. Wszystkie napotkane psy zostały stracone. Na szczęście dzięki trudności w dostępie do odległych stref północy, nie udało się Rosjanom zniszczyć całej populacji. Dzięki pracy angielskich hodowców rasa Samoyed została niejako uratowana.
Anatomia Samoyeda
Fizycznie Samoyed jest najbardziej efektowną z nordyckich ras. Ma najbardziej obfitą, dwuwarstwową szatę wśród szat psów północy. Kolor może być biały, kremowy, biało-biszkoptowy, a w niektórych krajach całkowicie biszkoptowy. Dłuższy włos okrywowy jest odporny na wodę i ziemię. Śnieg nie gromadzi się na szacie Samoyeda, a pies łatwo może go z siebie zrzucić. Włos okrywowy powinien być twardy, sztywny i stojący. Podszerstek jest wełnisty i zimą tak gęsty, że ciężko dostać się palcem do skóry. Wiosną Samoyed zrzuca swój gęsty podszerstek. Ludzie często porównują go strukturą do owczej wełny i z powodzeniem przędą. Zarówno kiedyś jak i obecnie wykorzystuje się ją na ubrania. Sierść na „psi” zapach.
Głębokie brązowe oczy o kształcie migdała są szeroko rozstawione, a powieki są idealnie czarne.
Stopy są zbudowane tak, że palce są rozłożone niczym budowa śnieżnej rakiety. Między palcami rośnie gęsty włos, zapobiegający gromadzeniu się lodu i zwiększający przyczepność na śliskich powierzchniach.
Zakrzywiony ogon służy do przykrywania nosa, podczas ekstremalnego zimna, gdzie działa jako filtr wstępny do ogrzania i nawilżania powietrza, które jest wdychane.
Klatka piersiowa jest złożona w kształcie litery V, w celu wzmocnienia muskulatury.
Szkielet jest znacznie cięższy niż można się spodziewać po psie tych rozmiarów, w celu wsparcia mięśni, które dają mu siłę do ciągnięcia ciężkich ładunków. Jednak rozmiar pozwala mu być zwinnym i zwrotnym.
Opracowanie: Paulina Adamska, hodowla The Glow Of The Snowy Star. Na podstawie artykułu "Samoyede; The People and Their Dogs".
Chcesz dodać coś od siebie? Masz pytania? Zapraszamy do wątku z artykułem na forum MójYed: HISTORIA RASY SAMOYED.